تاب‌آوری؛ ظرفیت رشد در شرایط دشوار
نادیا صبوری، روانشناس و رواندرمانگر
تاب‌آوری ظرفیتی است برای مقاومت در برابر استرس‌ها و فشارهای زندگی در شرایط دشوار و خارج از کنترل.
تاب‌آوری، مشکلات را از بین نمی‌برد اما مهارتی است که به افراد توان مقابله و مواجهه با آنها را می‌دهد به‌گونه‌ای که به سلامت از آن شرایط سخت گذر کنند و حتی تجارب ارزشمندی نیز کسب کنند. تاب‌آوری توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت‌آمیز با شرایط استرس زا و چالش برانگیز است.
اینکه چگونه در مراحل مختلف زندگی تاب بیاوریم، به میزان زیادی به توانایی «انعطاف پذیری» ما بستگی دارد؛ یعنی اینکه تا چه اندازه می‌توانیم از توانایی‌های درون خودمان و قابلیت‌های خارج از خودمان مانند والدین، همسایه‌ها، دوستان، امکانات محلی و سایر فرصت‌های پیرامون خود برای مقاومت در برابر مشکلات بهره ببریم.
تاب آوری، فرایندی پویا است و در درون هر فرد گنجی نهفته است که باید آن را کشف کند و از آن بهره ببرد. بنابراین روی طرز فکر، نقاط قوت، افکار، احساسات و رفتار خود کار کنید و این ثروت‌های درون خود را تقویت کنید. از سویی یک فرد مقاوم کسی است که قادر است به سوی منابعی که برای مقابله با مشکلات در شرایط دشوار نیاز دارد حرکت کند و برای به دست آوردنشان با دیگران گفتگو کند و از آنها درخواست کند. محیطی که در آن زندگی می‌کنید باید به گونه‌ای باشد که برایتان مفید بوده و نیازهایتان را برآورده کند اما برای رسیدن به این شرایط، همواره باید «انعطاف» داشته باشید و فعالانه نیازهایتان را در محیط اطراف خود جستجو کنید. درواقع ابزار تاب‌آوری در برابر سختی‌ها فقط در درون ما نیستند بلکه تعامل با دنیای بیرون، تحولات درون ما را شکل می‌دهد و جهان به شکل شگفت‌انگیزی، ما را از ناملایمات حفظ خواهد کرد.
فرض کنیم رییس بی‌توجه یا همکار از خود راضی‌ای دارید. ممکن است دیرتر سر کار حاضر شوید تا کمتر آنها را ببنید یا نگرانی‌ای که بابت این شرایط دارید باعث شود استرس بگیرید و شبها خواب خوبی نداشته باشید و در بدترین شرایط کار خود را رها کنید و حالتان روز به روز بدتر شود. در چنین شرایطی، تغییر در خودتان، تمرکز روی نقاط قوتتان، برقراری یک رابطه همدلانه با دیگران و جستجوی فرصت‌هایی که می‌تواند صمیمیت شما را با همکارانتان افزایش دهد، می‌تواند بسیار سودمند باشد. اما این تغییرات در شما، محیط اطرافتان را نیز تغییر می‌دهد و حالا محیط به شما کمک خواهد کرد که احساس بهتری داشته باشید. اگر شما یک تغییر در خود ایجاد کنید، دنیا نیز تغییر شما را تقویت خواهد کرد و آن وقت احساس بهتری نسبت به خود و دنیای اطراف خود خواهید داشت. حتی در قبال خودتان نیز انعطاف‌پذیر باشید و خود را به خاطر هر مشکلی در کار و روابطتان مقصر ندانید و سرزنش نکنید بلکه درباره آن با دیگران گفتگو کنید و مهارت‌هایتان را افزایش دهید.
زمانی که کوهی از مشکلات شما را آزار می‌دهد بهتر است با انعطاف پذیر بودن، تاب‌آوری خود را افزایش دهید. البته برای اینکه شخصیت انعطاف پذیری داشته باشید، باید ویژگی‌هایی را در خود ایجاد کرده و همواره آنها را رشد و گسترش دهید. اگر پاسخ شما به سوالات زیر «بله» است، به احتمال زیاد بیشتر می‌توانید انعطاف داشته باشید و در شرایط استرس‌زا تاب بیاورید:
آیا یک هویت مثبت و قدرتمند دارید؟ آیا روابطی حمایت‌گرانه با دیگران دارید؟ آیا احساس تعلق به خانواده، دوستان یا یک گروه دارید؟ آیا برای زندگی خود هدفی تعیین کرده‌اید؟ آیا از توانایی‌ها و استعدادهای خود به خوبی آگاهی دارید؟
آنچه مهم است این است که در لحظات بحرانی منابعی در دسترس شما باشند تا بتوانید در آن شرایط مقاومت کنید و آسیب نبینید.
